Traumatherapie

Haptotherapie en trauma

Alles wat we meemaken vormt ons tot wie we vandaag zijn. Sommige gebeurtenissen en omstandigheden laten meer indrukken achter dan andere. Door wat we meemaken leren we hoe we met diverse omstandigheden adequaat kunnen omgaan.

Soms is het zo dat gebeurtenissen uit het verleden ons parten blijven spelen. Associaties in het hier en nu kunnen oude angsten weer oproepen. Je zou kunnen zeggen dat we associëren met het probleem, in plaats van met de oplossing. Bovendien zijn de oplossingen uit het verleden specifiek ontwikkeld voor die omstandigheden (veelal in de kindertijd). In het heden zijn ze vaak beperkend of zelfs helemaal niet functioneel. Dit associatieproces kan meer of minder bewust zijn waardoor we minder goed of niet merken dat we in het hier en nu handelen, vanuit onze ervaringen uit het verleden.

Het kan zijn dat je je afsluit voor dat wat je werkelijk voelt, dat je ontkent wat je voelt of je lost situaties rationeel op. Bijvoorbeeld doordat je ervaren hebt dat je gevoelens er niet mogen zijn omdat het thuis niet veilig was, of omdat je ouders niet adequaat op jouw natuurlijke behoeften reageerden. Dat kan ertoe leiden dat je je te veel terugtrekt zodat, denk je, jouw niets kan gebeuren. Maar we sluiten ons dan wel op ‘inde burcht van onszelf’.

Anderzijds, of op andere momenten openen we ons te veel voor die mensen die eigenlijk
helemaal niet goed voor ons zijn.

Lees meer over geforceerd afsluiten

Het meemaken van ernstig bedreigende levenssituaties, die aanleiding hebben gegeven tot
een geforceerd afsluiten, zoals mensen met PTSS dat kennen, kan eveneens leiden tot een
verstoring in het vermogen tot adequaat openen en sluiten. Wanneer dit afsluiten
onvrijwillig en/of onbewust gebeurt, raakt de persoon in kwestie het natuurlijke contact met
het eigen gevoelsleven kwijt, hij ‘vervreemdt van zichzelf’, maar hij vervreemdt ook van de
ander. Het vermogen tot natuurlijk contact maken is verstoord geraakt door de traumatische
gebeurtenis.

Dit onvrijwillig afsluiten gaat meestal gepaard met een verhoogde spanning

Fight, flight, freeze

Bij stress en angst wordt het stressresponssysteem aangesproken, dat is een fysiologische
reactie op een bedreigende situatie, vaak de fight-flight-freeze reactie genoemd.

Het fight, flight freeze verdedigingsmechanisme treedt op bij mensen als er acuut gevaar dreigt. Deze reactie begint met acute hevige angst en stress. Als gevolg hiervan produceert het lichaam via verschillende fysiologische systemen grote hoeveelheden adrenaline en cortisol (stresshormonen). De bloeddruk en hartslag gaan omhoog, de spieren worden gespannen. Hierdoor is het lichaam voorbereid op een gevecht of om op de vlucht te slaan.

Lees meer over de verschillende reactievormen

De vriesreactie is zeldzamer. Een instinctief bevriesgedrag kan
optreden bij algemene twijfel of grote heftigheid en machteloosheid, wanneer men niet in
staat is te handelen. Als het gevaar is geweken, produceert het lichaam endorfinen en
dopamine om de balans weer te herstellen. Al deze reacties zijn normaal.
De tijd die nodig is om de afschuwelijke gebeurtenis(sen) te verwerken is voor elk mens
anders. Pas wanneer een persoon is blootgesteld aan een traumatische ervaring die niet kan
worden verwerkt, ontstaan er vroeg of laat diverse, steeds ernstiger wordende
verschijnselen die leiden tot belemmeringen in het dagelijks functioneren. In dat geval
spreken we van een stoornis.

Lees meer over de traumasymptomen

Traumatische gebeurtenissen kunnen zorgewn voor een verstoring van het basisvertrouwen, gevoelens van schaamte, schuld, minderwaardigheid. Vroeg of laat kunnen psychotrauma’s symptomen veroorzaken die in twee categorieën zijn te onderscheiden.

Voorbeelden van traumasymptomen waarbij het zenuwstelsel over-geactiveerd raakt zijn:

Angst- en/of paniekaanvallen.
Overmatig allert of prikkelbaar zijn.
Onrustig en gespannen zijn.
Concentratieproblemen.
Pijnlijke en/of gespannen spieren of andere lichamelijke klachten.
Schrikreacties.
In- of doorslaapproblemen.
Nachtmerries en/of flashbacks.
Overgevoeligheid voor prikkels.
Snel overspoelt raken door emoties.

Voorbeelden van traumasymptomen waarbij het zenuwstelsel onder-geactiveerd raakt zijn:

Depressie.
Het contact met jezelf verliezen.
Verminderde gevoelservaring.
Pijnlijke en/of gespannen spieren.
Gevoel van uitputting.
Gebrek aan levensenergie.
Gevoel van hulpeloosheid/onmacht.
Dissociatie*

* (dit betekent letterlijk ontkoppeling of uiteenvallen en is een geestesgesteldheid, waarin bepaalde gedachten, emoties, waarnemingen of herinneringen buiten het bewustzijn worden geplaatst, tijdelijk niet ‘oproepbaar’ zijn of minder samenhang vertonen). Dagdromen of met je hoofd in de wolken lopen is een milde vorm van dissociatie die we waarschijnlijk allemaal wel kennen.

Bij PTSS is er sprake van een verstoring van het verdedigingsmachanisme. Haptotherapie grijpt aan op onder andere dit stressresponsesysteem.

Tijdens de therapie wordt ervaren dat het lichaam, ook bij nare herinneringen of gevoelens,
niet hoeft te reageren vanuit een angstreactie van vechten of vluchten (de hyper arousal). De stressrespons dooft bij personen met PTSS vaak niet uit. De vicieuze cirkel om zich te isoleren en sociale steun uit de weg te gaan, kan met haptotherapie worden doorbroken.

De behandeling

Haptotherapie biedt een vertrouwde, veilige omgeving en een veilig contact. Hierbij leert de
cliënt langzaam maar zeker opnieuw contact te maken met zijn of haar innerlijke gevoelens. Daarna pas met de wereld en de mensen om je heen. Je leert dat je je niet langer hoeft te verschuilen achter een muur van afweer.

De therapie start in het contact altijd met de affectieve
bevestiging; zo kan het zelfbeeld van een mens (wat bij PTSS nagenoeg altijd negatief is) zich ontwikkelen in een positieve richting. Het bevestigt je om wie je bent, met al je goede en minder goede kanten, leuke en minder leuke gevoelens.

Door letterlijk de veiligheid ‘aan den lijve’ laten ervaren, zal het hele stress-systeem tot rust komen. Dat kan natuurlijk pas als er een redelijke mate van vertrouwdheid en veiligheid is ontstaan. Als dat zo is wordt de aanraking door de haptotherapeut vaak als prettig en positief ervaren, waardoor het gefocust zijn op negatieve prikkels en ervaringen zal afnemen.

Tot de behandeling hoort ook het leren omgaan met de blijvende verhoogde gevoeligheid (draaglast) en de soms blijvend verminderde draagkracht.

De focus zal zich langzaam maar zeker verplaatsen van het getraumatiseerd-zijn naar persoonlijke groei en zingeving van wat men in het trauma meegemaakt heeft. Dat heeft tot gevolg dat er meer evenwicht in het algemeen zal ontstaan in het beleven van de goede en
de slechte kanten van het leven.

Haptotherapie maakt voelbaar wat verstandelijk al begrepen wordt.

PTSS-ers verliezen, zoals hierboven al beschreven, vaak het vertrouwen in en de mogelijkheid tot het aangaan van contact met hun eigen gevoelswereld én met de (mensen in) hun omgeving. Haptotherapie draagt bij aan het hertstel daarvan.

De benadering van haptotherapeuten verschilt echter van die van psychologen en psychotherapeuten.
Haptotherapeutische begeleiding onderscheid zich van de andere therapievormen doordat het aangrijpt op het voelen via het ervaren van die gevoelens en emoties in en aan het lichaam. haptotherapie zorgt ervoor dat de cliënt zich bewust wordt van zijn (lichamelijke) gevoelens. Door een zorgvuldige en adequate aanraking door de therapeut, maakt het mogelijk die ook daadwerkelijk te ervaren. Een bewustwording die niet uitsluitend via het praten tot stand komt, maar via de directe ervaring.

In veel gevallen is er door psychologie of psychotherapie inzicht verkregen in de traumatische processen, maar soms wordt dat nog niet gevoeld. Wij horen verwijzers vaak zeggen: “Ze snappen het wel, maar ze voelen het (nog) niet.” Haptotherapie maakt voelbaar wat cognitief/verstandelijk al begrepen wordt.